In Memoriam Annemarie Cottaar (1955-2021)
Op 6 oktober 2021 overleed, veel te vroeg, Annemarie Cottaar. Zij was van grote betekenis voor de Nederlandse migratiegeschiedenis. Met een scherp oog voor historisch detail en een luisterend oor voor persoonlijke verhalen van migranten zette zij hun kracht, hun rijkdom aan initiatieven en hun zin in avontuur in de schijnwerpers. Gebaseerd op grondig archiefonderzoek en diepgaande interviews schreef zij met een heldere pen tien boeken. Een aantal met haar man Wim Willems, en vele artikelen en hoofdstukken. Daarnaast organiseerde zij spraakmakende tentoonstellingen, waardoor zij een groter publiek wist te bereiken dan menig wetenschappelijk vakbroeder en -zuster.
Zij introduceerde de lezer in de voor velen onbekende wereld van de meest uiteenlopende migranten: Indische Nederlanders, woonwagenbewoners, Belgische strohoedenmakers, Italiaanse terrazzowerkers, maar ook Surinaamse mannen die als model voor de Rijksacademie in Amsterdam werkten; Surinaamse verpleegsters, geworven door Nederlandse ziekenhuizen; en Chinese restauranteigenaren. En tot slot, samen met Nadia Bouras en Fatiha Laouikili, een bijzonder boek over de eerste jaren van Marokkaanse gastarbeiders in Nederland. Die publicatie koppelde zij aan een rondreizende tentoonstelling, die ook de Rif bereikte, waarin werd benadrukt dat deze pioniers niet zozeer als slachtoffer moeten worden gezien, maar als avontuurlijke jonge mannen die wat van de wereld wilden zien. Met al die verhalen verrijkte ze niet alleen de migratiegeschiedenis van Nederland, maar bood ze ook een nieuw perspectief op die samenleving zelf. Een samenleving die veel diverser is dan vaak wordt aangenomen en waar een voortdurende kruisbestuiving tussen gevestigden en nieuwkomers plaatsvindt. Tot slot was zij de bedenker van de veel nagevolgde ‘spoorzoekersmethode’, die kinderen van migranten traint in het verzamelen en beschrijven van foto’s en documenten uit hun eigen families, om die zo toe te voegen aan het collectieve erfgoed. Een selectie daarvan heeft zij samengebracht in een online-database, het Historisch Beeldarchief Migranten (HBM), dat een unieke bron vormt voor de Nederlandse migratiegeschiedenis.
Met deze indrukwekkende oogst aan publicaties, tentoonstellingen en het systematisch verzamelen van migranten-erfgoed heeft Annemarie Cottaar een unieke en belangrijke bijdrage geleverd aan de geschiedenis van nieuwkomers in de Nederlandse samenleving sinds het einde van de negentiende eeuw. Haar dood is een groot verlies, niet alleen voor degenen die haar nabij waren, maar ook voor het vakgebied van de migratiegeschiedenis en voor de vele nieuwkomers en nakomelingen die zij haar aandacht heeft gegeven - en heeft geraakt en geïnspireerd. Het Centrum voor de Geschiedenis van Migranten(CGM) en het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) zijn haar enorm dankbaar voor alles wat zij heeft gedaan.
