Archief Communistisch verzet in de Tweede Wereldoorlog gedigitaliseerd
Dit jaar viert Nederland 75 jaar bevrijding. Door de geschiedenis heen zijn veel verhalen verteld over het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Eén belangrijke speler uit de ‘ondergrondse’ is de Communistische Partij van Nederland (CPN). Hun rol in het verzet was onmiskenbaar en zeer intensief, en die betrokkenheid was uiteraard niet zonder risico. Veel verzetsstrijders moesten hun inspanningen met hun leven bekopen.
Het archiefbronnen van de CPN uit de periode 1940-1945, onderdeel van de collectie van het IISG, zijn met financiering van Metamorfoze en binnen een project van Netwerk Oorlogsbronnen gedigitaliseerd en vanaf nu online beschikbaar. Dat geldt eveneens voor de documenten over omgekomen verzetsstrijders, die na de oorlog verzameld zijn om een Gedenkboek samen te stellen.
Een goed beeld over het reilen en zeilen van de ondergrondse CPN
De vele egodocumenten geven samen een gevarieerd beeld van de alledaagse praktijk van het verzet (onderduik, overvallen, illegale pers) in Amsterdam en daarbuiten. Dat maakt het archief bijzonder. Al deze documenten bieden namelijk inkijk op de manier waarop de strijders vormgaven aan het verzet, ooggetuige waren van de ondernomen acties, maar ook hoe zij de soms noodlottige consequenties ondergingen.
Zo schrijft CPN-bestuurder Jan Dieters aan zijn vrouw, de dag voordat hij de doodstraf tegen zich hoort spreken: "Ik heb politiek verstand genoeg om te weten dat mijn leven elk uur van de dag aan een zijden draad zou hangen als ik in handen van de Duitsers zou vallen".
Archiefstukken over bekende gebeurtenissen.
Daarnaast bevat het archief bijzondere stukken over de Februaristaking, de Spoorwegstaking van 1944 en gevangenschap in de kampen Schoorl, Amersfoort en St. Michielsgestel en een groot aantal particuliere dossiers van CPN-verzetsstrijders.
Gedenkboek
Na de bevrijding ontstond binnen de CPN het idee om, naast de Erelijst van Gevallenen van het Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie, een Gedenkboek te maken met daarin de namen, foto’s en gegevens over arrestatie en vervolging van de omgekomen communistische verzetsstrijders. In De Waarheid - het illegale verzets- en partijblad van de CPN - werden oproepen geplaatst voor het toesturen van deze informatie. Het Gedenkboek is nooit gepubliceerd, maar de brieven, ingevulde formulieren met hun gegevens en foto’s zijn zorgvuldig bewaard, en later opgeborgen in het CPN-archief dat werd ondergebracht bij het IISG.
De hieruit voortgekomen namenlijst én de bijbehorende documenten van ruim 1000 omgekomen verzetsstrijders zijn n.a.v. het digitaliseringsproject opnieuw geordend en gecorrigeerd door Joop IJisberg, voorzitter van de Stichting tot beheer van de archieven van de CPN. Ook deze documenten zijn nu online te bekijken. Zoals van Gerrit Willem Kastein en de broers Gideon Willem en Jan Karel Boissevain.
De stukken zijn nu online beschikbaar zodat iedereen de indrukwekkende brieven en ontroerende egodocumenten kan lezen. De bronnen worden eveneens opgenomen in de website en collectieportal Oorlogsbronnen.nl van Netwerk Oorlogsbronnen. De namen van omgekomen communistische verzetsstrijders, worden opgenomen in Oorlogslevens.nl.
De database kan hier gedownload worden:
https://www.iisg.nl/archives/docs/cpn-gedenkboek-voor-IISG.xlsx.
