De Economisch-Historische Bibliotheek (EHB) van het NEHA

Dit is het resultaat van meer dan 100 jaar verzamelen. Zo lang en zo systematisch economisch-historisch verzamelen maakt de NEHA-collectie (zeker in samenhang met de IISG-collectie in het algemeen en de L. Kashnor collectie in het bijzonder) tot een van de rijkste ter wereld. Deze collectie staat in de top naast de Kress Collection in de Baker Library van de Harvard University (Boston), de Goldsmith Collection in de London University en de collectie van de Mitsui Groep ondergebracht bij de Hitotsubashi Universiteit in Japan.

De collectie is gericht op de economische geschiedenis van met name Nederland en de Nederlandse koloniën in een brede internationale context en heeft als doel de ondersteuning van het wetenschappelijk economisch-historisch onderzoek.

Tot de traditionele zwaartepunten van de economisch-historische collectie behoren:

• Publicaties over de geschiedenis van economische activiteiten in het algemeen, in het bijzonder over boekhouden, handel en handelswetenschappen, ‘koopmansliteratuur’ (handboeken voor de opleiding van de koopman, technische verhandelingen over de handelspraktijk), nijverheid, landbouw, bank- en verzekeringswezen (kortom alle economische sectoren), numismatiek en techniek (Nederland en internationaal);
• publicaties over de geschiedenis van het economisch denken (zoals waarde, winst, welvaart en de ethiek van het economisch handelen). Het oudste gedrukte werk in de collectie heeft betrekking op de ethiek: Johannis Nider, Tractatus de contractibus mercatorum (Coloniae, 1468) (Nederland en internationaal);
• vroeg statistisch materiaal voor 1850, dat wil zeggen voor de opkomst van de nationale statistische bureaus (Nederland en internationaal);
• primaire gedrukte bronnen zoals jaarverslagen, prospectussen, catalogi, prijscouranten, verordeningen, plakkaten en ordonnanties veelal betrekking hebbend op de 19e en 20e eeuw (overwegend Nederland en de Nederlandse koloniën);
• secundaire  literatuur (boeken en vaktijdschriften) over de economische, bedrijfs- en ondernemersgeschiedenis (Nederland en internationaal, vooral de westerse wereld in een globale context).

Bij de acquisitie van eigentijdse literatuur is de focus gericht op de aanschaf van relevante publicaties op het gebied van:

• De Global Economic History met name ten behoeve van de economische aspecten van de collab (Global Labour History) en Clio Infra (Global Economic History), CLARIAH, platform- en data- economie, en economische ongelijkheid;
• Great Divergence (internationaal);
• slavernij (nationaal en internationaal);
• migratie (nationaal en internationaal);
• precarious work;
• platformeconomie.

Bij de hier bovengenoemde categorieën is de focus vooral gericht op publicaties met een comparatieve component (vergelijking van regio’s, landen en werelddelen) en met een langetermijnperspectief.

• Bedrijfshistorische studies (Nederlands alles en internationaal selectief);
• ondernemersbiografieën (Nederlands alles en internationaal selectief);
• publicaties over beroepen in historisch perspectief (Nederlands alles en internationaal selectief).

Wat betreft de antiquarische boeken (nationaal en internationaal) ligt de nadruk op publicaties met een economisch onderwerp, bij voorkeur met kwantitatieve (statistische) data en passend in de traditionele zwaartepunten van de economisch-historische collecties.

Bij de acquisitie van materiaal wordt ook gelet op de spreiding over de verschillende niveaus zoals macro (landen/continenten), meso (regio’s of bedrijfstakken) en micro (individuele personen of ondernemingen). Deze drie verschillende niveaus zijn complementair.

Een bijzonder aandachtspunt vormt de aanschaf (d.m.v. schenking of aankoop) van gedenkboeken van (familie-)bedrijven, middenstand en economische belangenorganisaties in Nederland en koloniën, ondernemersbiografieën en gedrukte jaarverslagen van Nederlandse ondernemingen. Op deze terreinen wordt gestreefd naar een zo groot mogelijke dichtheid/volledigheid van de collectie.

Met name twee bruiklenen aan het NEHA verdienen bijzondere aandacht:

De bibliotheek van de Levensverzekering Maatschappij Utrecht

In 1870 begon de directeur van de verzekeringsmaatschappij ‘Let op Uw Einde’, A. Ingenegeren, met het verzamelen van boeken op het gebied van levensverzekeringen. Bij zijn dood in 1876 ging de collectie over op zijn zoon. Bij de oprichting van de Levensverzekering Maatschappij Utrecht in 1883 kreeg de collectie daar een plek. In 2013 is het economisch-historisch en typografische deel van de collectie van de ‘Utrecht’ (nu asr) in bruikleen gegeven aan het NEHA. Via de catalogus zijn de werken in de collectie, herkenbaar aan de toevoeging UB in de signatuur, op te vragen en te raadplegen.

Prijscouranten en financieel economische data van de Stichting Capital Amsterdam

In 2019 heeft het NEHA ook het Historisch Fondsenarchief van Stichting Capital Amsterdam (SCA) in beheer genomen. Deze collectie met een omvang van 300 strekkende meter bevat circa 2,5 miljoen pagina’s aan financieel economische data van ruim 2.800 ooit aan de Amsterdamse beurs genoteerde binnen- en buitenlandse ondernemingen, organisaties en overheden gedurende de periode 1850-1996. Tezamen met 100 strekkende meter aan officiële prijscouranten en enige andere periodieken (1796-2009) gaat het om de meest omvangrijke acquisitie (deels bruikleen, deels schenking) in de ruim 100-jarige geschiedenis van het NEHA.

Overzicht officiële prijscouranten en enige andere periodieken (1796-2009):

• Prijs-Courant der Effecten
• Amsterdamsch Effectenblad
• Nieuw Algemeen Effectenblad
• (Officiële) Prijscourant
• Bijzondere koerslijsten uit (de jaren van) de Tweede Wereldoorlog
• De Nieuwe Financier en Kapitalist,
• Dagelijksche Beurscourant (Nederlandsche Financier)
• Finantieel Weekblad voor den Fondsenhandel

De NEHA-bibliotheek

De bibliotheek van het NEHA is in 1914 in eerste instantie opgezet om het onderzoek in de archievencollectie te ondersteunen. De bibliotheek ontwikkelde zich echter snel tot een zelfstandige activiteit van het NEHA. Van 1933 tot 1989 is deze als Economisch-Historische Bibliotheek (EHB) gevestigd te Amsterdam aan de Herengracht 218-220. Sinds 1989 zijn de collecties ondergebracht bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (zie pdf van historische achtergrond). De collecties bestrijken in tijd globaal de Middeleeuwen tot heden en geografisch de Westerse wereld met bijzondere aandacht voor Nederland en de voormalige Nederlandse koloniën.

De NEHA-collectie omvat naast boeken, periodieken en brochures een grote diversiteit aan originele manuscripten (zoals kasboeken, huishoudboeken, handelscorrespondentie) en andere documenten/archivalia met een brede geografische, chronologische en thematische reikwijdte. Topstukken in deze collectie zijn onder meer een tulpenboek en Japanse prenten. Meer informatie over NEHA-archieven is te vinden in de catalogus.

Het NEHA is bovendien bruikleengever van circa 250 bedrijfsarchieven die gedeponeerd zijn bij diverse openbare archiefbewaarplaatsen verspreid over het hele land en van een verzameling papiergeld en gildepenningen. Deze collectie is gedeponeerd bij de Nationale Numismatische Collectie (NNC) en is in beheer bij De Nederlandsche Bank. Vanwege de renovatie van het kantoor van De Nederlandsche Bank is de collectie vanaf medio 2020 tijdelijk ondergebracht in het voormalig gebouw van Johan Enschede in Haarlem.