1 mei: Dag van de Arbeid

De traditie van de 1 mei-viering heeft zijn oorsprong in de Verenigde Staten waar in 1884 de Federation of Organized Trades and Labor Unions of the United States and Canada (FOTLU) een resolutie aannam waarin men aandrong op de invoering van een achturige werkdag vanaf 1 mei 1886.

De datum, 1 mei, was geen willekeurige dag; op die dag werden in veel staten de arbeidscontracten vernieuwd. Acht uur werken, acht uur rust en acht uur vrij – dat was het ideaal dat de arbeiders voor ogen stond; werkdagen van 12 uur of meer waren, vooral in de zomer, geen uitzondering.

Ook in Europa maakte men zich eind negentiende eeuw hard voor een wettelijk geregelde arbeidstijd. Er werd tijdens het Internationaal Socialistisch Congres in 1889 het volgende besloten: “Op eenzelfden dag zal een groote internationale manifestatie worden georganiseerd die ten doel heeft in alle landen en in alle steden tegelijk bij regeringen aan te dringen op wettelijke invoering van de arbeidsdag van 8 uren”.

De eerste mei werd vervolgens als datum gekozen en groeide uit als een dag met een dubbel karakter. Enerzijds werden er manifestaties en protestbijeenkomsten gehouden voor de verbetering van arbeidsomstandigheden, maar anderzijds was het ook een dag die, beïnvloed door de komst van de lente, feestelijk werd gevierd met muziek, dansen rond de meiboom en voorjaarssymboliek.

In Nederland ging de AJC, de jeugdorganisatie van de SDAP, in de jaren ’20 van de vorige eeuw een steeds grotere rol spelen bij de sociaal-democratische meivieringen. Tot in de jaren ’60 werd 1 mei in Nederland groots gevierd met optochten en bijeenkomsten die in de grote steden georganiseerd werden door de SDAP (later PvdA) en de CPN.

Alhoewel de “Dag van de Arbeid” in veel Europese landen een officiële doorbetaalde feestdag werd, is het in Nederland voor de meeste werknemers een gewone werkdag gebleven. Het feit dat 1 mei valt tussen andere wettelijke vrije dagen, Koninginnedag (voorheen gevierd op 30 april) en Bevrijdingsdag op vijf mei, heeft daarbij een rol gespeeld. Ook zijn aan het eind van de vorige eeuw de vele protesten voor de verbetering van arbeidsomstandigheden meer naar de achtergrond geraakt.

In de collecties van het IISG bevinden zich veel publicaties, brochures en andere archiefstukken, zoals beeld- en geluidsmateriaal, met betrekking tot 1 mei.

In 1990 gaf de stichting Beheer IISG, ter gelegenheid van de herdenking van het feit dat de 1 mei-viering 100 jaar geleden was begonnen, een geïllustreerde geschiedenis van 1 mei in Nederland uit:

Jan Gielkens, Luchien Karsten, Ger Harmsen, Een dag is ’t van vreugde een dag is’t van strijd, Amsterdam, 1990. (IISG PUB 81).