De wortels van een moorddadige ideologie
IISG Onderzoekspaper 55 - nu online
Leo Lucassen schreef een nieuw Research Paper over 'replacement' thinking in the Atlantisch wereld sinds het begin van de negentiende eeuw: "Roots of a murderous idea: 'Replacement' thinking in the Atlantic world since the early 19th century".
Medio september 2021 vestigden de Amerikaanse media hun aandacht op een toestroom van Haïtiaanse migranten op zoek naar bescherming aan de grens in Del Rio, Texas. Fox News-presentator Tucker Carlson gaf zijn eigen theorie over wat er aan die grens gebeurde, door te zeggen dat het huidige Amerikaanse grensbeleid is ontworpen om "de raciale mix van het land te veranderen". ... In politieke termen wordt dit beleid de 'great replacement' genoemd, de vervanging van gevestigde Amerikanen door meer gehoorzame mensen uit verre landen."
De huidige discussie over de "replacement"-samenzweringstheorie werd ontketend door de moordpartij van de Noor Anders Behring Breivik in 2011 en een reeks terroristische aanslagen die daarop volgden in de Verenigde Staten, Canada, Nieuw-Zeeland en Duitsland. Zij richt zich vooral op recente ideologische ontwikkelingen in Europese neonazistische en wit-supermacistische kringen en op de naoorlogse immigratie uit islamitische landen. De structuur van de huidige vervangingstheorieën zoals belichaamd door het "Eurabia"-frame gaat echter veel verder terug in de tijd en vindt zijn oorsprong in de massale emigratie van Europeanen naar de Verenigde Staten vanaf de jaren 1830.
Voor Amerikanen die zichzelf beschouwden als een blanke protestantse natie, bleek de vestiging van groepen die zij beschouwden als fundamenteel anders, religieus dan wel raciaal, een broeinest van xenofobe samenzweringsideeën. Deze denkbeelden werden gevoed door een mix van al lang bestaande angsten voor katholieke wereldheerschappij, de afschaffing van de (interne) slavernij en de gevolgen daarvan, en – vanaf de jaren 1890 – de dreiging van een wereldwijd Joods complot en vooral wetenschappelijk racisme en eugenetica. Daarbij werden Noordwest-Europeanen neergezet als het superieure "Noordse" ras, bedreigd door de suïcidale vermenging met inferieure Europese en Aziatische rassen.
Wat al deze zaken gemeen hebben is het geloof dat globalistische elites (van buitenaf of van binnenuit) achter de (massale) immigratie van gevaarlijke outgroups zitten. En dat deze "indringers" op hun beurt de samenleving willen overnemen en de autochtone groep en hun cultuur willen vernietigen. De buitenstaanders worden meestal gezien als inferieure en gevaarlijke migranten, maar kunnen ook groepen van binnenuit zijn, zoals gevestigde joodse (of katholieke) gemeenschappen, afstammelingen van tot slaaf gemaakte Afrikanen wier emancipatie de raciale grenzen erodeert, of inheemse volkeren die worden beschouwd als een struikelblok voor een etnisch en religieus homogene natiestaat.
Wat al deze zaken gemeen hebben is het geloof dat globalistische elites (van buitenaf of van binnenuit) achter de (massale) immigratie van gevaarlijke outgroups zitten. En dat deze "indringers" op hun beurt de samenleving willen overnemen en de autochtone groep en hun cultuur willen vernietigen. De buitenstaanders worden meestal gezien als inferieure en gevaarlijke migranten, maar kunnen ook groepen van binnenuit zijn, zoals gevestigde joodse (of katholieke) gemeenschappen, afstammelingen van tot slaaf gemaakte Afrikanen wier emancipatie de raciale grenzen erodeert, of inheemse volkeren die worden beschouwd als een struikelblok voor een etnisch en religieus homogene natiestaat.
Drie hoofdvragen vormen de leidraad voor Lucassens paper. Ten eerste, waar komen de vervangingsideeën vandaan die extreem-rechts in Europa, Noord-Amerika en Australië sinds het begin van de eenentwintigste eeuw zo enthousiast omarmt? Ten tweede, hoe hebben ze zich in de loop der tijd ontwikkeld in de Noord-Atlantische wereld? En, ten slotte, waarom en onder welke omstandigheden komen dergelijke ideeën tot bloei?
Door zich te concentreren op vier hoofdkenmerken van het huidige vervangingsdenken (Nativisme, Racisme, Belegering en Samenzwering) laat Leo Lucassen zien hoe verschillende varianten van vervangingsdenken het Amerikaanse zelfbeeld al sinds de jaren 1830 hebben beïnvloed en deels gevormd. Verder laat hij zien hoe deze ideeën sinds de jaren zestig zijn gekoppeld aan Europese varianten, in de jaren negentig de mainstream bereikten via het Amerikaanse Clash of Civilizations-frame, en uiteindelijk doorbraken na de aanslagen van 11 september 2001, toen de discussie over de integratie van kinderen van migranten uit andere werelddelen steeds meer werd gevoerd in termen van onoverbrugbare kloven, met moslims als existentiële bedreiging. Ten slotte laat zijn analyse zien dat, welke vorm dit vervangingsdenken ook aanneemt, de hoofdoorzaak altijd de angst van de ingroups is om hun bevoorrechte positie te verliezen aan outgroups, die zij minderwaardig of minder gerechtigd achten.
Download hier IISG Research Paper 55.
