Tentoonstelling over verzet in Indonesië en West-Papoea met IISG-materiaal

De timing van deze tentoonstelling is niet willekeurig. Zestig jaar geleden vond er massamoord van (naar werd aangenomen) linkse Indonesiërs. Dit was naar aanleiding van een machtswisselling waarbij de communistische president Soekarno werd vervangen door generaal Soeharto. Rika vertelt: “Deze tentoonstelling wil de tragische gebeurtenissen van 1965 herdenken, maar ook de continuïteit van het verzet en de solidariteit in de strijd tegen dit staatsgeweld laten zien.”

Kunst en archief

De tentoonstelling bestaat uit twee onderdelen: een kunstgedeelte door Indonesische kunstenaars met onder andere portretschilderen van Indonesische bannelingen, herdenkingsdoeken met posters van de huidige protesten in Indonesië en een kunstwerk van een octopus, waarvan de tentakels symbool taan voor de verstrekkende macht van het Indonesische leger. Daarnaast is er een archiefgedeelte, waar Rika verantwoordelijk voor was. 

Een belangrijke bron hiervoor was het archief van Komitee Indonesië (KI), dat in het beheer is van het IISG. Dit Komitee was een van de vele solidariteitsgroepen die vanaf de jaren zestig in Nederland ontstonden om de strijd van mensen in het ‘Global South’ te ondersteunen. KI deelde onder andere informatie met het Nederlandse publiek over de massale wreedheden die in 1965/1966 in Indonesië werden begaan en pleitte voor de onmiddellijke vrijlating van meer dan honderdduizend politieke gevangenen. KI verzette zich ook tegen de Nederlandse wapenhandel en ontwikkelingshulp aan Soeharto's generaalsregime in Indonesië, en voerde de campagne tegen de militaire bezetting van Oost-Timor. Bij de tentoonstelling zijn solidariteitsposters van deze groep te zien.

Daarnaast selecteerde Rika fragmenten van gedichten van de Indonesische activisten Suparna Sastra Diredja en Francisca Fanggidaej, die samen met foto’s worden getoond in een diaprojectie. Ook kunnen bezoekers door zines – zelfgemaakte, in kleine oplage verspreidde publicaties) bladeren, die zijn geproduceerd door Indonesische bannelingen van 1965, en is er een bordspel dat Komitee Indonesië produceerde als lesmateriaal voor middelbare scholen.

Actualiteit

Rika benadrukt dat de tentoonstelling niet alleen over het verleden gaat, maar ook zeker betrekking heeft op eigentijdse uitdagingen. “De Indonesische overheid is op dit moment bezig met het herschrijven van de geschiedenis. Ze willen de geschiedenis in een positief daglicht plaatsenen laten zien vanuit hun gezichtspunt. Dat betekent dat een deel van de gebeurtenissen uit het verleden niet meer wordt onderwezen aan jongeren. Zo zal bijvoorbeeld de internationale solidariteit van het Komitee Indonesië tegen de repressie van Suharto-regime nooit in de Indonesische geschiedenisboeken worden opgenomen.”

Daarom hoopt Rika dat de kennis en ideeën uit de tentoonstelling doorsijpelen naar Indonesië, al helemaal omdat er veel parallellen te trekken zijn met het huidige overheidsgeweld in West-Papoea. “Als er bijvoorbeeld Indonesische studenten langskomen, hoop ik dat ze de kennis die ze hier hebben opgedaan mee naar huis nemen of delen op sociale media.”

Niet alleen voor mensen die al een band hebben met Indonesië is de tentoonstelling interessant, maar juist ook voor het brede publiek. “Veel mensen weten wat er gebeurde tijdens de onafhankelijkheidsstrijd van 1945-1949, maar zijn minder bekend met wat er daarna gebeurde – deels omdat het onderwerp Indonesië hier altijd gevoelig heeft gelegen.”

Boodschap

De boodschap van de tentoonstelling reikt verder dan de grenzen van Indonesië en Nederland, vertelt Rika. “De missie is om op te roepen tot een collectief verzet tegen stilzwijgen en medeplichtigheid. Dit geldt voor álle groepen die onderdrukt worden. De Palestijnen vormen daar nu een schrijnend voorbeeld van. In Indonesië noemen we dit verzet ‘menolak lupa’ en ‘menolak bungkam’, wat ‘tegen het vergeten’ en ‘tegen het zwijgen’betekent.”

De tentoonstelling is van 12 tot 21 september te bezoeken bij Framer Framed. Daarnaast is er op 17 september een paneldiscussie en screening van een film over Komitee Indonesië, met materiaal uit het door het IISG beheerde archief van Wim Wertheim. Op 19 september is er een paneldiscussie met Indonesische bannelingen. 

Kijk voor meer informatie op de website van Framer Framed.